Begin met het belangrijkste, de rest komt later. Of iets minder parlementair gezegd: cut the crap! Journalisten zijn dat wel gewend, anders ligt dat voor beleidsmakers.
Stel: je hebt een offerte aangevraagd bij een keukenleverancier. Het voorstel dat je per mail krijgt toegestuurd, beslaat bijna vijf A4. Op de eerste vier bladzijden staan al je wensen en eisen nog eens opgesomd en vind je een overzicht van alle onderdelen die bij elkaar jouw keuken gaan vormen; de laadjes, de frontjes, de scharnieren, het aanrechtblad, enzovoorts. Op de laatste bladzijde, bijna helemaal onderaan, vind je het offertebedrag.
Wat wil je als eerste weten? De prijs van je nieuwe droomkeuken? Of wil je eerst checken of je keukenadviseur misschien een greepje vergeten is?
Natuurlijk blader je meteen naar de laatste pagina door. Wat voor een offerte geldt, geldt ook voor een beleids- en adviesnotitie: het belangrijkste (vanuit het oogpunt van de lezer) staat meestal achteraan. Eerst komen de achtergronden aan bod, passeren alternatieven de revue en wordt er uitgebreid stilgestaan bij onderzoek dat is verricht. Pas dan volgt de conclusie: het advies.
Met de deur in huis
Bij piramideschrijven is de tekstopbouw precies andersom. Nadat (heel compact) de context is beschreven, valt de schrijver als het ware met de deur in huis met zijn advies of aanbeveling. Daarna volgt de onderbouwing (waarom is dit het beste alternatief?) en komen praktische zaken aan bod (wat gaan we doen en hoe gaan we het doen?).
Omschakelen
Piramideschrijven heeft een groot voordeel: de lezer wordt er blij van, die wordt namelijk op z’n wenken bediend. Maar voor de schrijver is het even omschakelen: als schrijver ben je gewend je gedachten te ordenen en die op papier te zetten. Zo ontstaat vaak een min of meer chronologische tekstopbouw. Waarbij bovendien de verleiding groot is om kennis te spuien: het geven van informatie waarop de lezer niet per se zit te wachten.
Eerst bouwen, dan schrijven
Piramideschrijven vraagt van de schrijver om eerst een tekststructuur te maken die start met de conclusie. Als je die piramide gebouwd hebt, kun je gaan schrijven – en dat gaat dan vaak verrassend makkelijk. Het piramideprincipe pas je toe op hoofdstuk-, paragraaf- en alineaniveau. Steeds geldt: eerst de kernboodschap, dan de onderbouwing.
Piramideschrijven bij Portaal
In twee dagdelen heb ik onlangs een aantal beleidsadviseurs van woningcorporatie Portaal vertrouwd gemaakt met piramideschrijven. Omdat een goede structuur op zich nog geen goede schrijver maakt, hebben we ook tijd besteed aan de redactionele kwaliteit van teksten.
Niet alleen beleidsnotities
Piramideschrijven kun je ook toepassen bij andere media en middelen, zoals een brief of een webtekst. Is dit ook iets voor jouw organisatie? Neem dan contact met mij op.